Του Δημήτρη Χρηστάκη*
Μπροστά στην ψήφιση ενός εργαλείου που επιτρέπει τη νομή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από εμπόρους παιδείας, τα ήδη άσχημα πράγματα στην Ελληνική παιδεία εξελίσσονται επικίνδυνα. Γνωστό διαχρονικά και διεθνικά, είναι ότι η εκπαίδευση είναι αδύνατη χωρίς την διαμόρφωση του χαρακτήρα του μαθητή. Η αποδοχή της εξειδικευμένης εκπαίδευσης, χωρίς άλλο λόγο πέραν της παραγωγής ανταλλακτικής αξίας, οδηγεί στην ρήξη της ανθρωπιάς. Ο λόγος, ως σημαίνων την έκφραση τη γινόμενη με την αιτία επί τον σκοπό, εκλείπει τόσο από το επίσημο λεξιλόγιο της πολιτικής γλώσσας όσο και από τις κάθε είδους ειδικές επιστήμες παρά το γεγονός ότι στολίζει τα ονόματα πολλών επιστημών όπως για παράδειγμα αυτής της φιλο-λογίας. Αν μιλάμε όμως για παιδεία πρέπει να έχουμε λόγο για το λόγο που λέμε και να συλλογιζόμαστε για να συνεννοούμαστε. Έτσι αυτός ο λόγος γίνεται κατανοητός απ΄ όλους όσοι συλλογίζονται όμοια με εμάς για να συνεννοούμαστε.
Αν η νόηση και ο λόγος παράγουν τη βούληση τότε καλά συλλογίζεται όποιος συνεννοείται ελεύθερα και η ελευθερία του λόγου εγγυάται την έλευση ελεύθερων τέκνων και τεχνημάτων. Η ροή του λόγου λογίζεται και λέγεται με λέξεις, κινούμενη με πάθος για κοινωνία του λόγου μας, για συνεννόηση. Του λόγου σου που διαβάζεις αυτές τις γραμμές κρίνε την αλήθεια του λόγου αυτού ό,τι συλλογιστείς πως υπάρχει λόγος να λεχθεί.
Ζούμε σε μια εποχή που η συνεννόηση είναι άδηλο και εκτός νόμου εμπορεύσιμο προϊόν, περιγραφόμενο και ανταλλάξιμο από άλλα εμπορεύσιμα προϊόντα πωλούμενα από διάφορους ειδικούς **-λόγους, και θιασώτες αποπομπής του κάθε άγχους έλλειψης κοινωνίας. Έτσι ανθεί η φτώχεια και ξεσπά ο πόλεμος χωρίς αντίρρηση από τους σιωπηλούς αγοραστές της σιωπής τους. Σε μια τέτοια εποχή είναι πρωταρχικό ζητούμενη η συνεννόηση όσων έχουν λόγο για την παιδεία λόγω της κοινωνίας τους και συλλογίζονται γι αυτό.
Η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι κόμβος παιδείας επειδή σε αυτήν πέφτει ο ρόλος της αναπαραγωγής προσωπικού και για τις άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης αλλά και για την επαγγελματική εκπαίδευση της πλειοψηφίας των οικονομικά ενεργών πολιτών. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση παράγει προσωπικό και για την παιδεία και για την οικονομία που το γινόμενό τους παράγει την κοινωνία. Έτσι, η επέμβαση στα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από το κράτος είναι επέμβαση στα της παιδείας ως παράγουσας την κοινωνία συνολικά και όχι μόνο επέμβαση σε ένα κλάδο εργαζομένων που θίγονται οικονομικά ή κοινωνικά.
Η συνείδηση της κοινωνίας, της παραγόμενης από την παιδεία επί την οικονομία, είναι η αρχή της ανθρωπιάς και ως τέτοια αρχή φάνηκε στην ιστορία όποτε η ανθρωπιά κυριάρχησε (η ιδιότητα να είσαι άνθρωπος, η λεγόμενη ανθρωπότητα), ανεξάρτητα με το αν η ανθρωπιά αυτή έγινε κρατικός θεσμός ή όχι. Όποτε η συνείδηση της κοινωνίας χάνεται από την ημισυνειδητή ή την εντελώς ασυνείδητη επιβολή ορισμένων ανθρώπων πάνω σε άλλους ανθρώπους τότε χάνεται η ανθρωπιά. Η απίσχναση της κοινωνίας χάριν του νομής ανθρώπων από άλλους ανθρώπους, γέννησε το κράτος και το όργανο επιβολής της κρατικής εξουσίας, δήλα δη το νόμου του κράτους και τα αδιάσπαστα με αυτόν όργανα επιβολής του. Ο νόμος αυτός, βέβαια, οφείλει να μην αποτρέπει την παραγωγή αξιών, ιδιαίτερα ανταλλακτικών αξιών για την συντήρηση του κράτους και όσων αυτό το κράτος εκφράζει. Το πόσο βέβαια, αυτές οι αξίες του κράτους σχετίζονται, ως σύνολο, με την ανθρωπιά, είναι ένα ερώτημα εκρηκτικά επίκαιρο όσο και διαχρονικό σε μια εποχή ετοιμόγεννη παγκόσμιου πολέμου. Η ανθρωπιά είναι μια ενότητα αδιαίρετη, όταν διασπάται σε ειδικότητες και κομμάτια ασύνδετα μεταξύ τους, το μόνο που τα συνέχει είναι το χρήμα και αυτό είναι ο ρυθμιστικός παράγοντας της κρατικής πολιτικής σήμερα. Σε αυτό το κλίμα δεν είναι δύσκολο να δει κανείς πως:
αν με το νόμο του γινόμενου της παιδείας επί την οικονομία κοινωνούμε, και
αν με το νόμο της τέχνης επί τη φύση νεμόμαστε την κοινωνία μας,
τότε ο νόμος της βούλησης λογίζεται γινόμενος του λόγου επί την αίσθηση.
Ο έρωτας και όχι η σκέτη εξυπηρέτηση, ο έρωτας ο γινόμενος από το λόγο (και όχι μόνο από την υπακοή), και τη νόηση (που δεν υποτάσσεται στην κατανάλωση), αυτός ο έρωτας ξυπνά δυνάμεις ξεχασμένες σήμερα. Αυτός ο έρωτας όμως ασφυκτιά στα δεσμά κρατικών θεσμών που έγιναν βίωμά μας και σπάνια αποδρά κυνηγημένος από τις δημόσιες αγορές τα λεγόμενα φόρα της εμπορικής τέχνης των ΜΜΕ και τις αγορές της ανθρωπιάς της εργασίας. Η βούληση η γινόμενη με λόγο και αίσθηση σήμερα απαιτεί δουλειά σκληρή και ακριβείς χειρισμούς για όποιον θέλει να νικήσει η ζωή το θάνατο. Όταν, βέβαια, ο θάνατος κι ο έρωτας αρπάζουν το ίδιο σπαθί, τότε κάθε εργαρείο εργασίας και οργασμού μπορεί να γίνει εύκολα όπλο θανάτου.
Εργαλεία είναι και οι λέξεις, αγγεία ροής έργων, εργαρεία, έρωτρα, ερώεντα και ερωνύεντα αλλά και όπλα θανάτου. Οι έχοντες συνείδηση της δύναμης αυτών των λέξεων, όσων μας μείνανε στο πέρασμα των αιώνων, οφείλομε να τις μοιράσουμε δωρεάν στα παιδιά μας, να τις κοινωνήσουμε χωρίς φραγμούς βρίσκοντας παράλληλα την αρμονία της γνώσης που ο καθένας μας κουβαλάει ως ειδικός επί κάποιου θέματος με την ενιαία αντίληψη του κόσμου. Στο κάθε ειδικό θέμα που μας έχει απασχολήσει, επαγγελματικά, ερευνητικά, κοινωνικά, πολιτικά, εκπαιδευτικά ή και ερασιτεχνικά, η νομή και ο νόμος του λόγου και της αίσθησης ήταν πάντα και είναι ακόμη Ένας.
Κάποιοι εντολοδόχοι της παρασκευής του υπό ψήφιση νόμου για τα πανεπιστήμια, σε συνέχεια του 4957/2022, και πάντα ερήμην της αρμονίας του νόμου της νόησης ως γινόμενου του νόμου της τέχνης επί τον νόμο της φύσης, τεχνούργησαν ένα νόμο επιβολής της θέλησης των εμπόρων στο σύνολο των πολιτών του κράτους των Ελλήνων. Έτσι καταργούν τον κρατικό έλεγχο και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, μια κατάργηση βέβαια που είχε ήδη αρχίσει εδώ και πολλά χρόνια με την λειτουργία των ιδιωτικών δημοτικών, γυμνασίων, λυκείων κλπ. Βέβαια, οι λειτουργοί σε αυτά τα ιδιωτικά και ιδιωτεύοντα σχολεία ήταν απόφοιτοι κρατικών δημόσιων σχολών με τις όποιες εγγυήσεις ο πατριωτισμός των Ελλήνων διασφάλιζε, πράγμα που επίκειται να σταματήσει με το νέο νόμο.
Η κινητοποίηση, έστω και ενός ποσοστού των ακαδημαϊκών λειτουργών σήμερα στις πλατείες και στους δρόμους και στις αίθουσες, θέτει άμεσα την ανάγκη, την δυνατότητα και την προοπτική:
- Της ενοποίησης των επιστημών σε ένα σώμα κοινωνικής συνείδησης, βούλησης και οικονομίας. Η γραμματική με τα μαθηματικά και τις αισθήσεις μας ποιούν τεχνήματα και γεννούν τέκνα. Οι τοκετοί και οι επιτεύξεις μας δεν θα κομματιαστούν στα χέρια των εμπόρων. Πάντα η αρχή είναι ο λόγος και ο λόγος, εκτός από έργου σκιά είναι θεός με όλη την αληθινή σημασία της λέξης αυτής. Καλή αρχή λοιπόν.
- Την ενοποίηση της σχέσης δασκάλων μαθητών και γονέων. Τα πανεπιστήμια, όπως τα ζούμε σήμερα, έγιναν άσυλα των διανοούμενων που οι φεουδάρχες και οι βασιλιάδες της Ευρώπης κυνηγούσαν και εκμεταλλεύονταν. Δεν μπορούν να παραμείνουν μόνο έτσι, άσυλα απειλούμενα κι αυτά. Η ενότητα της ανθρωπιάς στον πλανήτη αυτό, η ανθρωπιά η κοινή για όλους, απαιτεί μια λειτουργία παιδείας ανοιχτής στο κοινό μέλλον με πλήρη συνείδηση του ούτως ή άλλως κοινού παρελθόντος στον κοινό για όλους μας μητρικό πλανήτη. Αυτή η διαχρονική και διεθνική παιδεία απαιτεί την αγάπη δασκάλου, γονέα και μαθητή. Οι ρόλοι και οι νόμοι διακριτοί αλλά αλληλένδετοι και αρμονικοί, υπάρχουν αιώνες τώρα. Καιρός τους ρόλους αυτούς να τους αναδείξουμε σε σύγχρονους κοινωνικούς θεσμούς ικανούς να παράγουν νόμο κοινωνίας. Αυτό μπορεί να γίνεται και γίνεται περιστασιακά στις αίθουσες και στα εργαστήρια των λειτουργικών πανεπιστημίων. Οι δάσκαλοι πρώτοι καλούνται σήμερα να κοινωνήσουν με τους μαθητές τους και τους γονείς των μαθητών τους και με όλη την κοινωνία. Να ξεκινήσουν μαθήματα ενότητας της γνώσης αφού πρώτα η γνώση αυτή βρει την ενότητά της μεταξύ των δασκάλων.
- Την αποκατάσταση της οργανικής, λειτουργικής και αποδοτικής σχέσης της παιδείας επί την οικονομία. Η παιδεία είναι αδύνατη κι ανύπαρκτη χωρίς την άμεση σχέση της με την οικονομία. Η παιδεία ως απόλυτα διακριτή κοινωνική λειτουργία, πολλαπλασιάζει την οικονομία και ως γινόμενο παράγουν μαζί την κοινωνία. Και μιλώ για παιδεία και όχι για εκπαίδευση ειδικών εργατών παραγωγής εμπορευμάτων που πουλάνε την ώρα τους για να επιζήσουν. Αυτή η παιδεία είναι γινόμενη της σχέσης δασκάλων, μαθητών και γονέων επί την επιστημονική γνώση ως ολότητα ικανή να παράξει το οποιοδήποτε τεχνούργημα χρειαζόμαστε για ζήσουμε, να ονειρευτούμε και να αγαπήσουμε. Η εκπαίδευση είναι εργαλείο της παιδείας και όχι αυτοσκοπός.
Ανεξάρτητα με τις επιλογές της κυβέρνησης που αύριο θα ψηφίσει στη βουλή μας το νόμο που έφτιαξαν οι νομοπαρασκευαστές της, ο νόμος της φύσης με τον νόμο της τέχνης δεν θα πάψουν ποτέ να παράγουν το νόμο της κοινωνίας. Αυτοί οι νόμοι παράγουν στα Πανεπιστήμια τη μόρφωση πολιτών ανεξάρτητα από τις κρατικές ιδεολογίες και πρακτικές. Είναι δουλειά των δασκάλων και αρχή λειτουργία της παιδείας να διδάσκουν στους μαθητές τους τους νόμους της φύσης και της τέχνης και με αυτούς τους νόμους να παράγουν και να εκσυγχρονίζουν τους νόμους της κοινωνίας και να τους διδάσκουν ελεύθερα. Η νομή της παιδείας είναι νομή της κοινωνίας και ο νόμος για την εκπαίδευση είναι νόμος που επηρεάζει αλλά δεν καθορίζει την κοινωνία. Η κοινωνία παράγεται με την παιδεία επί την οικονομία κι αυτός είναι ο αιώνιος νόμος της. Με αυτόν τον νόμο μετράμε την απόσταση του κράτους από την ανθρωπιά.
* Ο Δημήτρης Γ. Χρηστάκης είναι Μηχανολόγος Μηχανικός, καθηγητής στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο